“Şoför sorunu dünyada ve Türkiye’de ciddileşiyor”

Necmi ÇELİK

Uluslararası Kara Taşımacılığı Birliği-IRU Genel Sekreteri Umberto de Pretto tüm dünyada otobüs-kamyon ve çekici pazarında yaşanan sürücü eksikliğine dikkat çekerek “Tüm dünyada 2.6 milyon sürücü eksikliği var. Türkiye’de bu açık 85 bin sürücü düzeyinde ki bu rakam toplam çekici-kamyon şoförü pozisyonlarının yüzde 16’sını oluşturuyor.

Sürücü sorunu Türkiye’de de ciddi durumda”dedi. Kasım ayı ortasında Türkiye’ye yapacağı ziyaret öncesinde Dünya Gazetesi’nin sorularını yanıtlayan Umberto de Pretto, bugün dünya çapında 3,5 milyondan fazla taşımacılık ve lojistik şirketinin sesi olan IRU’nun 5 kıtada ve Türkiye dahil 100’den fazla ülkedeki üyeleriyle küresel bir endüstri federasyonu olduğunu belirterek,”Ticari karayolu taşımacılığı hizmetleri, dünya çapında ekonomik ve sosyal refah sağlayan mobilitenin kalbinde yer alıyor.

IRU, toplumları güvenli, verimli ve yeşil mobilite ve lojistikle buluşturmak için çalışıyor”diye konuştu. IRU’nun şu anda en önemli çalışmasının küresel ticari karayolu taşımacılığı sektörünün karbondan arındırılması olduğuna dikkat çekerek son 25 yılda en büyük değişimin sektörün çevresel ayak izi olduğunu belirtti.

Umberto de Pretto “Çevresel ayak izimizde gerçekten önemli bir düşüş sağladık sektör olarak. Son 25 yılda toksik emisyonlarımızı yüzde 98’e kadar azalttık. Ne var ki değişmeyen şey araçlarımızın özellikle özel araçlarla karşılaştırıldığında ne kadar temiz olduğu konusunda kamuoyunun algısı maaalesef pek değişmedi”dedi.

Araç tasarımında çevreci çözümlere odaklanılmalı

Umberto de Pretto, karayolu taşımacılığının tüm intermodal taşımacılık hareketleri içerisinde özel bir yere sahip olduğunu ifade ederek, sürdürülebilir bir lojistik için intermodal taşımacılığın büyüme ve gelişmesini her zaman desteklediklerini söyledi.

Hükümetler ve uluslararası kuruluşların IRU’yu ve sektörü her zaman pragmatik çözümlerle masaya gelen güvenilir bir ortak olarak gördüğünü ve kabul ettiğini vurgulayan Umberto de Pretto, karayolu taşımacılığına ilişkin bir politikayı değiştirebilseydiniz bu ne olurdu şeklindeki soruyu şöyle yanıtladı: “Daha verimli olmak için gemiler ve uçaklar büyütülüyor, trenler daha uzun yapılıyor, ancak konu kamyonlar-çekiciler olunca karar vericilerin aklına aynı mantık gelmiyor.

Eko-kamyon kombinasyonlarıyla (bir yerine iki römork), bir kamyonun CO2 emisyonlarını yaklaşık yüzde 30 oranında azaltabiliriz. 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma hedefimiz açısından bu bir adım olabilir. Ancak hükümetler bu çözümü desteklemek için çok az şey yapıyor.”

Önce alt dallardaki meyveleri toplamalıyız”

IRU’nun ve ticari karayolu taşımacılığı sektörünün 2050’de sıfır karbon hedefi belirlediklerine dikkat çeken Umberto de Pretto: “Karayoluyla taşımacılık talebini etkili bir şekilde karşılamaya devam ederken karbondan arındırmak için alçakta asılı kalan meyvelerle işe başlamalıyız.

Şu anda mevcut olan ve CO emisyonlarını neredeyse yüzde 50 oranında azaltabilecek hızlı kazanımlar, eko-kamyonlar, sürücü eğitimi gibi verimli lojistik ve insan hareketliliğinin en çevre dostu ve en güvenli araçlarının (servis araçları ve yolcu otobüsleri) daha fazla kullanılmasıdır. Son olarak, hükümetlerin tam dijitalleşmeye izin verecek mevzuatı uygulamaya başlaması gerekiyor. Örneğin e-CMR protokolünü imzalayarak en temel ve gerekli taşıma sözleşmesinin dijital hale gelmesine olanak tanıyarak. Pek çok ülke henüz bu çok temel adımı atmadı” dedi.

Umberto de Pretto tüm dünyada ve özellikle Avrupa’da yaşanan sürücü krizi konusunda şu değerlendirmeyi yaptı: “Kronik sürücü eksikliğini temelden gidermek için, daha fazla insanı, özellikle de kadınları ve gençleri çekmek amacıyla çalışma koşullarını iyileştirmemiz ve mesleğe erişimi kolaylaştırmamız gerekiyor. Daha basit bir ifadeyle, sürücülerin toplumda oynadıkları önemli rolün tüm toplum tarafından farkedilmesi gerekiyor.

Kronik olarak yaşanan profesyonel sürücü eksikliği, stres altında olan ekonomileri ve toplulukları daha yüksek enflasyon, tedarik zincirindeki aksamalar gibi bir dizi riskle karşı karşıya bırakıyor. IRU olarak Avrupa, Asya ve Amerika’da yer alan 25 ülkede ve bin 500 operatörü kapsayan 2022 araştırma verileri 2,6 milyondan fazla ağır ticari araç sürücü açığı olduğunu gösteriyor.

Türkiye’de bu açık 85 bin sürücü düzeyinde ki bu rakam toplam çekici-kamyon şoförü pozisyonlarının yüzde 16’sını oluşturuyor. Sürücü sorunu Türkiye’de de ciddi durumda. Yolcu taşımacılığına baktığımızda otobüs şoförlerinin ortalama olarak kamyon şoförlerinden bile daha yaşlı olduğunu görüyoruz. Bu demektir ki bu sürücülerin önemli kısmı yakın bir zamanda emekli olacak ve sektöre yeni giriş yapan sürücü sayısı ise daha düşük kalacak.

Sorunun bir boyutu da bu tablo”. IRU Genel Sekreteri, Türkiye ziyareti sırasında TOBB ve UND yetkilileri ve sektör temsilcileri ile karayolu taşımacılığının güncel sorunları üzerinde görüşmeler yapacaklarını belirterek “Türkiye’nin stratejik konumu onu önemli bir ticaret ve transit merkezi haline getiriyor. Türkiye mevcut koşullarda değişen ticaret koridorları nedeniyle daha da fazla hareket görüyor.

Türkiye üzerinden transit geçiş 2022 yılında önemli bir artış gösterdi”dedi. IRU’nun bu yıl 75. yılını ve AB içindeki 50. yılını kutladığını belirten Umberto de Pretto “Türkiye ve bölgedeki üyelerimiz ve ortaklarımızla birlikte 75. yılımızı kutlamak üzere bu Kasım ayı ortasında İstanbul’da yapılacak Logitrans 2023 Fuarı’nda özel bir etkinlik daha planlıyoruz” dedi.

Lojistikte kadın sürücü yüzdesi yavaş ama istikrarlı artıyor

“Ticari karayolu taşımacılığının işgücü geleneksel olarak kadınlardan daha fazla erkekten oluşuyor. İyi haber şu ki sektörde çalışan kadınların yüzdesi yavaş ama istikrarlı bir şekilde değişiyor.

Kadın kamyon şoförlerinin payı çoğu bölgede henüz %3’ün altında bulunuyor. Yolcu taşımacılığı sektöründe bu oran biraz daha iyi. Örneğin Danimarka’da otobüs ve tur otobüsü şoförlerinin %22’si kadınlardan oluşuyor.Kadınları mesleğe girmekten caydıran nedenler arasında çalışma koşullarının zor olması, güvenli ve emniyetli park alanlarının bulunmaması ve evden uzakta geçirilen uzun süreler yer alıyor.

Bunlar erkekleri mesleğe katılmaktan caydıran sebeplerle aynı. Hem kadınların hem de erkeklerin mesleğe katılmasını teşvik ediyoruz, çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik iyileştirmelerin yapılması şart. Sürücü sözleşmemiz gibi girişimler, mesleği hem kadınlar hem de erkekler için daha çekici hale getirme konusunda uzun bir yol kat edebilir.

Sürücüler gerçek kahramanlarımız

“Sürücülerimiz gerçek hayattaki kahramanlardır. Eğlenmek için araba sürmezler. Sürücücüler sosyal ve ekonomik bir ihtiyacı karşılamak için direksiyon başındadırlar”diyen IRU Genel Sekreteri Pretto, bugün sektörün karşı karşıya olduğu en büyük zorlukları “Sürücü eksikliği, karbondan arındırma ve dijitalleşme”olarak özetledi.